بررسی ریشهشناختی و سیر تحول واژة «عتیق» در قرآن

در بررسی زبان شناسی توحیدی واژة «عتیق» که تنها در یک سورة مدنی قرآن/حج به کار رفته است، درمی یابیم که مفسران و مترجمان در توضیح این واژة به دلیل ابهام معنای اصیل و صمیم آن، با دشواری هایی دست به گریبان بوده و به ترجمة و تفسیر واحد و دقیقی از آن دست نیافته اند. به همین دلیل، ابتدا در گزارشی اجمالی اشاره خواهیم کرد که این واژة نزد مترجمان، در دو معنای متفاوت «قدیمی» و «گرامی» به کار رفته‎ است و مفسران نیز به این اختلاف دامن زده و معنای سوم «آزاد» را بر آن افزوده اند. پس از آن، در پی یافتن ریشه اصلی این کلمه، با بررسی دیدگاه قاموس نویسان در موارد مختلف استعمال آن، مبنی بر وجود دو معنای «قدمت» و «کرامت» در اصل واژة و ادغام معنای «آزادی» در معنای «کرامت» و همچنین بررسی پیشینة این واژة در زبان های کهن قبل از ظهور اسلام به این نتیجه خواهیم رسید که واژة «عتق» به معنای «کهنه و قدیمی» در زبان آرامی، به دلیل شباهت در نگارش و تلفظ، با واژة «عتک» به معنای «سبقت و پیشی گرفتن» در زبان عبری، دچار تبادل معنایی شده و این هر دو معنا، نقطه مرکزی دایرة گستردة معنایی «عتق» را تشکیل داده است. بدین ترتیب، هرآنچه قدیمی است یا نسبت به دیگر اقرانش به نوعی تقدم و برتری دارد با تعبیر «عتیق» عنوان شده و بر این اساس، هر دو معنای ذکر شده  در ترجمة آیه شریفه مورد بحث، توجیه پذیر است.